İstemimiz dışında çalışıp organların işleyişini düzenleyen “otonom” sinirlerin hasarı da egzersiz açısından önemlidir.
Bu hasarlar, kalp atımının yani nabız sayısının koşullara göre artıp azalmasını bozabilir. Bozulmayla, kalp durduk yerde hızlı çarparken, tam tersine egzersiz sırasında kasılan kaslara kan yetiştirmek için hızlanması gerekirken hızlanmayabilir. Artan egzersiz şiddetine kalbin yeterince uyum sağlayamayışı ciddi sorunlara yol açabilir. Efor testi, sorunun kolayca saptamasını sağlayabilir.
Kalp atım sayısının ayarlanması bozulan hastalarda daha önce, egzersizin şiddetini yansıtan bir ölçü olduğunu söylediğimiz nabız sayısı, artık bu anlamda değerini yitirir. Bu kişiler nabız sayısı yerine zorlanma derecelerini ölçü olarak alabilir.
***
Otonom sinir hasarı yüzünden vücudun pozisyonuna göre kan dolaşımını ayarlayan sistemin bozulması, oturur durumdan ayağa kalkışta tansiyonun düşmesine; bu da halsizlik, baş dönmesi, göz kararması ve bayılmaya sebep olabilir.
Bu hastalarda yeterince sıvı alımı yaşamsaldır; 1-2 bardak su bile, doğrulurkenki tansiyon düşüşünü önleyebilir. Böylesi bir tansiyon düşüşünü önlemek için ayrıca gerektiğinde yavaşça doğrulmak; sorun yaşandığında da telaşlanmadan oturmak veya uzanmak sıkıntıyı savuşturabilir. Basınçlı çorap ve giysiler, skuat hareketi gibi vücudun alt kısmındaki kanı yukarı itecek manevralar da yararlı olabilir.
Bu hastalara imkân varsa –gözetimli- su aerobiği veya su joggingi önerilebilir. Daha kolay bir çözüm, yaslanma imkânı veren arkalıklı (“recumbent”) bisiklet ile egzersizdir.
***
Otonom sinir hasarının bir başka sonucu ter bezi kontrolünün bozulmasıdır.
El ve ayakta başlayan terleyememe zamanla tüm vücuda yayılabilir. Oysa egzersiz vücut ısısını yükseltir ve egzersiz şiddeti arttıkça, terleyerek ısı kaybı ihtiyacımız artar. Bunu başaramamak, egzersizi zorlaştırır.
Bazen da tam tersine aşırı terlemeyle sıvı kaybı riski vardır.
Mevcut soruna göre, giysilerin seçilmesi, ortam sıcaklığına duyarlı olunması ve yeterince sıvı desteği yardımcı olabilir.
Otonom sinir hasarı; nabız düzeninin bozulmasına, anî kalkışlarda tansiyon düşmesine, ter bezi kontrolünün bozulmasına neden olarak egzersizi etkileyebilir. Sorunların varlığının saptanması, tedbir alınmasına yardım eder.
Otonom sinir hasarı ayrıca, mide boşalmasına tesirle kan şeker ayarını bozabilir veya vücudun sıvı dengesini olumsuz etkileyebilir. Egzersizle ilişkili olabilecek bir başka sorun da, iriste bozulmanın gece görüşünü bozabilmesidir.
Sonraki bölüm:
Göz hasarı ve egzersiz