Şeker hastaları için en büyük sorunlardan biri, damar sertliğine bağlı kalp ve damar sistemi hastalıklarıdır.
Şeker hastalarında koroner daralma ve buna bağlı kalp krizi ihtimali yüksektir. Bu risk 35 yaşın üstündekilerde; tip 1 diyabeti 10, tip 2 diyabeti 15 yılı aşkın olanlarda; göz, böbrek veya sinir hasarı gelişmiş kişilerde ve koroner kalp hastalığı için birden çok risk faktörü olanlarda daha da fazladır.
Üstelik şeker hastalarında farkına varılmadan sessiz kalp krizi de mümkündür.
***
Koroner daralma sorunu bulunan bir şeker hastası, özellikle şiddetli egzersiz yaptığında ritim bozukluğu, kalp krizi hatta ani ölüm ihtimali artar.
Buna karşılık, egzersiz, hem henüz koroner daralma sorunu yaşamayan şeker hastalarında, hem de koroner daralma sorunu yaşayanlarda kalp krizi veya ölüm ihtimalini %30-40’a varan oranda azaltır.
Kısacası ikircikli bir durum söz konusudur. Hareketsizlik de kötüdür ama gereğinden şiddetli egzersiz de zarar verme potansiyeli taşır. Bu bağlamda, kimlerin nasıl davranması gerektiğinin titizlikle değerlendirilmesi gerekir. Bu konuyu bir başka yazıda ayrıntılı olarak ele almayı planlıyorum.
Şimdilik bu konuda söyleyeceğim şey, kalp krizi geçirenler, hatta kalp yetmezliği olanlar da dâhil, herkesin –durumlarına uygun- egzersizler yapabileceği ve yapmaları gerektiğidir.
***
Bir başka ikircikli durum, uyluk ve bacak atardamarlarında tıkanıklıktır. Bu kişilerde de, hem kimi egzersizler, egzersize izin vermeyecek ölçüde şiddetli ağrıya neden olabilir ki bu aynı zamanda ağrıyan yerlerin yeterince kan alamadığının bir işaretidir. Hem de egzersiz, hastalığın tedavisini ve seyrini olumlu yönde etkiler.
Alt üye damar tıkanıklığı olanlarda ne tür ve ne şiddette egzersizlerin seçileceği ve nasıl uygulanacağı kişiye göre belirlenir. Arada dinlenmelerin olduğu yürüyüşler faydalıdır.
Durumu ciddi hastalar, ayak sinir hasarlı hastalarda olduğu gibi, ayağa fazla yük bindirmeyecek şekilde; sabit bisiklet, yüzme, kol ergometrisi gibi aktiviteler veya oturur pozisyonda serbest ağırlık çalışmaları yapabilir.
***
Ama kontrolsüz yüksek tansiyon sırasında egzersiz yapmak sıkıntı yaratabilir. Bu risk, şiddetli egzersiz sırasında veya ıkınma, nefes tutma gibi zorlamaların fazlaca olabildiği rezistans egzersizler sırasında daha da fazladır.
***
Koroner kap hastalığı veya bacak damar tıkanıklığı olan hastalarda egzersiz, yapıldığı sırada riskli olabilir ama uzun dönemde faydalıdır. Kimlerin ne tür ve şiddette egzersiz yapmaları, bireysel bazda kararlaştırılır.
Kontrolsüz tansiyon yüksekliğinde de kimi egzersizler, yapıldığı seansta risklidir. Ama egzersiz uzun dönemde yüksek tansiyonu olumlu etkiler.
Şeker hastalığının hasara neden olabildiği bir başka organ böbreklerdir.
Böbrek hasarının erken dönemlerinde gördüğümüz salt “mikroalbuminüri” sorunu yaşayanlarda, egzersiz esnasında kan basıncı ve dolaşım artışı, idrarla protein atılmasını hafif artırma riski taşısa da, bu hareket kısıtlaması gerektirecek boyutta değildir. Kaldı ki, uzun dönemde egzersiz, böbrek hasarının seyrini olumlu etkiler.
Aşikâr hale gelen böbrek hastalarının egzersize toleransı azaldığından, şiddetli egzersiz yapmaları beklenmez. Bu hastalarda kalp hastalığı ihtimali yüksek olduğundan, egzersiz uygulaması için asıl belirleyici kalp hastalığı sorununun eşlik edip etmemesi ve ediyorsa derecesidir.
Sonraki bölüm: Kan şekeri kontrolü, insülin ve egzersiz