Kanda D vitamini (25-hidroksivitamin D: 25HVD) seviyesinin kilosu fazla olanlarda, özellikle de vücut yağı fazla olanlarda daha düşük seviyelerde olduğuna ilişkin pek çok yayın çıktı. Bu ilişkinin yalnız şişmanlarla sınırlı olmayıp, 25’in altındakiler de dahil tüm beden kütle indeksi (BKİ) kategorilerinde olması ve ilişkinin kilonun yanı sıra bel çevresi, cilt altı yağ dokusu ve özellikle de iç organ (viseral) yağlanmayla birlikte oluşu dikkat çekicidir. O kadar çok yayın var ki, artık, kilosu fazla olanların kanlarındaki D vitamininin (25 hidroksi vitamin D) –genelde- düşük olduğuna ilişkin kuşku yok.

• İspanya’da kan D vitamin düzeyleri 1996-98’de ölçülüp 2002-4 ve 2005-7’de yeniden izlenen 1.226 kişinin şişmanlık oranı sırasıyla %28.1-36.2 ve 39.5 saptandı. İkinci değerlendirmede BKİ’si 30 kg/m2’nin altındakilerde (yani şişman olmayanlarda) 25HVD düzeyi 17 ng/mL ve altındakilerde 4 yıl sonra obezite gelişme ihtimali 2.35 kat artmış bulundu. Bulgular, D vitamin eksikliğinin obezite risk artımıyla birlikteliği şeklinde yorumlandı (González-Molero I1, Rojo-Martínez G, Morcillo S, Gutierrez C, Rubio E, Pérez-Valero V, Esteva I, Ruiz de Adana MS, Almaraz MC, Colomo N, Olveira G, Soriguer F. Hypovitaminosis D and incidence of obesity: a prospective study. Eur J Clin Nutr. 2013 Jun;67(6):680-2. doi: 10.1038/ejcn.2013.48. Epub 2013 Feb 20.).
• 65 yaş ve üstü 453 Amsterdamlıda –uyarlamalar sonrası- daha yüksek BKİ, bel çevresi ve toplam deri kat kıvrım kalınlığının anlamlı olarak daha düşük 25HVD düzeylerine eşlik ettiği görüldü. Toplam beden yağı yüzdesi ile 25HVD düzeyi güçlü bir şekilde ters ilişkili görünüyordu (Snijder MB1, van Dam RM, Visser M, Deeg DJ, Dekker JM, Bouter LM, Seidell JC, Lips P. Adiposity in relation to vitamin D status and parathyroid hormone levels: a population-based study in older men and women. J Clin Endocrinol Metab. 2005 Jul;90(7):4119-23. Epub 2005 Apr 26.).
• “1958 İngiltere Doğumlular” çalışma grubunda 25HVD düzeyi 75 nmol/L’nin (30 ng/mL’nin) altındakilerin oranı obezlerde %80 iken, diğerlerinde %68 saptandı. Üç aylık kan şekeri ortalamasını yansıtan HbA1c ile 65 nmol/L (26 ng/mL)’ye kadar doğrusal artış gösteren bir ilişki varken bu değerden sonra artış zayıflıyordu. BKİ’si yükseklerde, düşüklere göre ilişki daha güçlüydü (Hyppönen E1, Power C. Vitamin D status and glucose homeostasis in the 1958 British birth cohort: the role of obesity. Diabetes Care. 2006 Oct;29(10):2244-6.).
• ABD’de BKİ’leri 17-30 kg/m2 arasında değişen, 20-80 yaşlarında 410 sağlıklı kadında, beden yağıyla 25HVD düzeyi ters ilişkili bulundu (Arunabh S1, Pollack S, Yeh J, Aloia JF. Body fat content and 25-hydroxyvitamin D levels in healthy women. J Clin Endocrinol Metab. 2003 Jan;88(1):157-61.).
• 19-55 yaşlarında 25.616 kişilik çalışma grubundan rastgele seçilen 2.584 kişide obezite riskinin, 25HVD’si 20 ng/mL’nin altındakilerde %74 daha fazla olduğu saptandı. Kış sezonu 3.16 kat, halen sigara içimi riski %41 artırırken balık yağı takviyesi %40, egzersiz %20, daha fazla alkol tüketimi %24 azaltmaktaydı (Larose TL1, Chen Y, Camargo CA Jr, Langhammer A, Romundstad P, Mai XM.  Factors associated with vitamin D deficiency in a Norwegian population: the HUNT Study.  See comment in PubMed Commons belowJ Epidemiol Community Health. 2014 Feb;68(2):165-70. doi: 10.1136/jech-2013-202587. Epub 2013 Nov 6.).
• 45-75 yaşlarında 620’si kadın, 246’sı erkek 866 kişide 2 yıl arayla tekrarlanan iki ölçümde, BKİ ile 25HVD düzeyleri arasında negatif ilişki saptandı (Jamal-Allial A1, Griffith JL2, Tucker KL3. The longitudinal association of vitamin D serum concentrations & adiposity phenotype. J Steroid Biochem Mol Biol. 2014 Oct;144 Pt A:185-8. doi: 10.1016/j.jsbmb.2013.12.004. Epub 2013 Dec 12.).
• 18 yaş ve üstü 12.927 kişiyi kapsayan 2001-2006 NHANES’i –yaş, cins, ırk, evlilik, eğitim, gelir düzeltmelerinden sonra, normal kilolulara göre- 20 ng/mL’nin altında 25HVD değerlerine sahip olanların, toplularda %8, şişmanlarda %26 daha fazla olduğunu gösterdi (Samuel L, Borrell LN. The effect of body mass index on adequacy of serum 25-hydroxyvitamin D levels in US adults: the National Health and Nutrition Examination Survey 2001 to 2006. Ann Epidemiol. 2014 Oct;24(10):781-4. doi: 10.1016/j.annepidem.2014.07.016. Epub 2014 Aug 6.).
• Kriterleri karşılayan 23 çalışmanın 29.882 katılımcısını içeren 2015 yılında yapılan bir meta-analizde, D vitamin eksikliği; (yaş, enlem, D vitamin eksikliği kesim noktasından bağımsız olarak), ötrofik gruplara göre obezlerde %35, toplularda %24 daha fazla saptandı (Pereira-Santos M1, Costa PR, Assis AM, Santos CA, Santos DB. Obesity and vitamin D deficiency: a systematic review and meta-analysis. Obes Rev. 2015 Feb 17. doi: 10.1111/obr.12239. [Epub ahead of print]).
• Farklı incelemedeki 123.864 kişide, BKİ’deki her 1 kg/m2 yüksekliğe, 25HVD’de %1.15 düşüklüğün eşlik ettiği saptandı (Vimaleswaran KS1, Berry DJ, Lu C, Tikkanen E, Pilz S, Hiraki LT, et al. Causal relationship between obesity and vitamin D status: bi-directional Mendelian randomization analysis of multiple cohorts. PLoS Med. 2013;10(2):e1001383. doi: 10.1371/journal.pmed.1001383. Epub 2013 Feb 5.).
• Diyabeti olmayan 3.890 kişinin incelenmesinde, -kışın- D vitamini (25HVD) düzeyiyle serum insülin düzeyi, bel çevresi, subkutan yağ dokusu ve özellikle viseral yağ dokusu arasında ters ilişki olduğu gösterildi. Viseral yağ dokusu uyarlaması, insülinin anlamlı etkisini ortadan kaldırıyordu. BKİ’si 25’in altındakiler de dahil, farklı BKİ kategorilerinde, daha yüksek yağ dokusu, daha düşük D vitamini düzeyleriyle birliktelik gösteriyordu. 20 ng/mL’nin altındakilerde, subkutan ve viseral yağ dokusu üç kat daha fazlaydı. (Cheng S1, Massaro JM, Fox CS, Larson MG, Keyes MJ, McCabe EL, Robins SJ, O'Donnell CJ, Hoffmann U, Jacques PF, Booth SL, Vasan RS, Wolf M, Wang TJ. Adiposity, cardiometabolic risk, and vitamin D status: the Framingham Heart Study. Diabetes. 2010 Jan;59(1):242-8. doi: 10.2337/db09-1011. Epub 2009 Oct 15.).

D vitamini desteğinin kilo verdirip verdiremeyeceği konusunda yapılan çalışmaları “AĞIZDAN D VİTAMİNİ ALMAK ZAYIFLATIR MI?” yazısında ayrıca tartıştım.