Gebelik şeker hastalarında, daha sonra şeker hastalığı gelişme ihtimali

Bilindiği gibi gebelik şeker hastalığı (gestasyonel diyabet), zaten şeker hastalığına yatkın gebelerde, bir de üstüne gebeliğin şeker hastalığını kışkırtıcı etkisinin eklenmesiyle oluşur (Bkz: GEBELIK-(HAMILELIK)-SIRASINDA-SEKER-HASTALIGI-(GESTASYONEL-DIYABET)-RISKI). Gebeliğin ortadan kalkmasıyla da bu kişilerden çoğu, şeker hastalığı açısından gebelikten önceki hallerine geri döner. Yani, gebelik sonrası artık şeker hastası olmaktan çıkarlar. Ama, bu kişilerin gebelikten önce olduğu gibi, sonrasında da şeker hastalığına yatkınlıkları sürer.

Sonuç itibariyle, gebeliği sırasında gebelik şeker hastalığına yakalanan birinin, -gebeliğin hemen ardından olmasa bile- yaşamı boyunca kalıcı şeker hastası (tip 2 diyabet) olması ihtimali hayli yüksektir.

• 2009 yılında, 20 araştırmanın müşterek değerlendirildiği 675.455 kadını ve 10.859 şeker hastasını kapsayan bir çalışmada, gebelik şeker hastalarının, gebeliklerinde şeker hastası olmayanlara göre, sonraki hayatlarında şeker hastası olma ihtimallerinin 7.43 kat daha fazla olduğu gözlenmiştir. Bu risk artışı, doğumu izleyen 5 yıl içinde 4.69 katken, 5 yılın sonrasında 9.34 kata ulaşır.
• Bir başka çalışmada, gebelik şeker hastalarının, daha sonra şeker hastası olma ihtimali; 9. Ayda %3.7, 15. ayda %4.9, 5. yılda %13.1, 9. yılda %18.9 bulundu. Buna karşılık gebelik şeker hastalığı gelişmeyenlerde bu risk, 9. yılda %1,95 idi (Bkz Grafik). 

Bu yüzdendir ki, saygın uluslararası tıp kurumları (ACOG, ADA, 5. Uluslararası Gebelik Şeker Hastalığı Çalıştayı) gebelik şeker hastalarının, daha sonra şeker gelişmesi açısından takip edilmesini önerir. Buna göre, doğumdan 6-12 hafta sonra ilk kontrol yapılmalıdır. Sorun saptanmasa bile, bu kişilerin en az 3 yılda bir kontrollerinin yapılmasında fayda vardır.

Kontrolün 75 gr glikoz ile ağızdan şeker yükleme testi (OGTT) şeklinde yapılması tercih edilir (Bkz: GEBELIK-(HAMILELIK)-SIRASINDA-SEKER-YuKLEME-TESTI). Ancak, emziren annelerde şeker yükleme testinin 2. saatindeki şeker değerlerinin %5 kadar daha düşük çıktığı bildirilmiştir. Şeker yükleme testi kadar hassas olmamakla ve bu yüzden ilk elden tavsiye edilmemekle birlikte, en azından –yükleme yapmadan- yalnız kan şekerine bakmak da bir seçenektir.

Gebelik şeker hastalarında şeker hastalığı gelişme ihtimalini egzersiz azaltabilir mi?

Bu sorunun yanıtı için, 1991 yılında, gebelik şeker hastası 4554 kadın takip edilmeye başlanmış ve bu takip 2007 yılına kadar 16 yıl sürdürülmüş. Kendilerine daha hareketli bir yaşam tavsiye edilen kadınlar bir yandan hareketlilik dereceleri; diğer yandan şeker hastalığı gelişip gelişmemesi açısından değerlendirilmiş.

16 yıl süresince toplam 635 kişide, yani çalışma grubunun %14 kadarında şeker hastalığı ortaya çıkmış.

• Hareketlilik derecesine göre, en az hareketlilerden en hareketlilere göre sıralandıktan sonra 4 eşit dilime ayrılmış. Yaşın etkisi ortadan kaldırıldıktan sonra, en az hareketli dilimdekilere göre, 2-3 ve 4. dilimlerde şeker hastalığı gelişmesi ihtimali sırayla %32, %48 ve %55 daha az bulunmuş (Bkz Grafik). 
• Haftada her 5 saat MET(¹) hareketlilik artışının –ki bu haftada 100 dakika orta şiddette fizik aktiviteye karşılık gelir-, şeker hasatlığı gelişme riskini %9 azalttığı belirlendi. Bu tesir, üstelik kilodan bağımsız görünüyordu. Yani, ister az, ister fazla kilolu olsun, herkeste aynı yarar ortaya çıkıyordu.
• Hareketlilik düzeyini koruyan ve değiştirmeyen kadınlara göre, hareketlilik derecesini haftada 7.5 MET saat veya daha fazla artıranlarda –ki bu 150 dakika orta şiddette veya 75 dakika şiddetli fizik aktivite ve üstüne karşılık gelir- sonraki şeker hasatlığı gelişme riski %47 daha azdı. Bu tesir de, bir önceki paragraftaki gibi, kilodan bağımsızdı.
• Çalışma grubu televizyon izleme sürelerine göre gruplandığında, haftada 0-5, 6-10, 11-20, 20 saat ve üstünde televizyon izlemekle, şeker hastalığı gelişme riski, 0-5 saat izleyenlere göre diğerlerinde sırayla %28, %41 ve %77 artmaktaydı (Bkz Grafik).

Bu çalışmanın bize gösterdiği sonuç, gebelik şeker hastalarının, düzenli olarak, haftada toplam 150 dakika orta şiddette veya 75 dakika şiddetli egzersiz yapmakla, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde şeker hastası olma ihtimallerini neredeyse yarı yarıya azaltabilecekleridir.

⁽¹⁾ Metabolik eşdeğer (MET), bir bireyin her hangi bir –aerobik- aktivite sırasında harcadığı enerjinin, istirahatte harcadığına göre ne kadar fazla olduğunu ifade için kullanılan bir ölçümdür. Söz gelimi 5 MET, istirahattekinin 5 katı şiddetle enerji harcamayı ifade eder.